Month: September 2018

सन्दर्भः संविधान दिवस तानाशाही प्रवृत्ति ‘रुल बाइ म्यान’ हावी हुँदैछः अधिवक्ता ओमप्रकाश अर्याल

नेपालको संविधान २०७२ कार्यान्वयन भएको तीन वर्ष पुगेर चार वर्षमा लागेको छ। पहिलो वर्षमा चुनाव गराउन कानुनी आधार निर्माण गरियो भने दोस्रो वर्षमा संघीय संरचनाका तीनै तहका निर्वाचन सम्पन्न भए। तेस्रो वर्षमा मौलिक हकको कार्यान्वयनका लागि कानुन निर्माण गरिएका छन्। पहिलो संविधान सभा असफल भए पनि दोस्रो संविधान सभाले मुश्किलले निर्माण गरेको यो संविधानले लय समाउँदै गरेको भन्न सकिन्छ।

तर राजनैतिक नेतृत्वले मुलुकलाई समृद्ध बनाउन संस्कार बसाल्न नसकेको जानकार बताउँछन्। संविधान दिवसको सन्दर्भमा नागरिक न्यूजसँगको कुराकानीमा संवैधानिक कानुन व्यवसायी मञ्चका महासचिव एवं अधिवक्ता ओम प्रकाश अर्यालले कानुनी राजको साटो व्यक्तिको राज हावी हुँदै गएको बताए। अर्यालले भने, ‘जनप्रतिनिधिहरु जनताको सेवक बन्नुपर्नेमा जनतालाई नोकर सम्झिदै अगाडि बढेका छन्। ‘रुल अफ ल’ नभई ‘रुल वाई ल’ वा ‘रुल बाइ म्यान’ हावी भइरहेको देखिन्छ। ’

दुई तिहाई समर्थनसहित सरकार गठन भएकाले राजनीतिक स्थायित्व कायम हुने अवसर रहेपनि कार्यसम्पादन जनहितमा विपरित हुँदै गएका विविध दृष्टान्त अर्यालले प्रस्तुत गरे। अर्यालले भने, ‘विश्वविद्यालयको उपकुलपति र पूर्व लडाकुलाई विमानस्थलबाट फर्काउनु, अदालतले खड्ग बहादुर विश्वकर्मा रिहा गर्न आदेश दिंदा पनि उनलाई बारम्बार पक्राउ गर्नुले सरकार तानाशाही ढंगले अघि बढेको भन्न सकिन्छ।’ अहिले जनप्रतिनिधिको दम्भ र अहंकार बढेको अर्यालले बताए।

दलाली पुँजीवाद (क्रोनि क्यापिटालिज्म)ले राजनीतिलाई आफ्नो पकडमा राखेकोले धेरै अपेक्षा गर्न भने नसकिने अर्यालले बताए। उनले भने, ‘राज्यलक्ष्मी गोल्छाले सांसद हुन एमालेलाई पैसा बुझाएको खुलासा गरिन्। अन्य उद्योगपतिहरु पार्टी फेरि फेरि सांसद बनिरहेका छन्। समावेशी राजनीति यहि हो र?’

अहिले गुटको राजनीति हावी भएकोमा अर्याल चिन्तित देखिए। उनले भने, पार्टीमा बलियो देखिन गुट चाहिने, गुट बलियो बनाउन पैसावाला चाहियो, पैसावाला बलियो हुन भ्रष्ट वर्ग समात्नु पर्यो। पैसाले नै चुनाव जित्न थाल्यो, त्यसपछि सत्ता र बजार कब्जा गर्दै मिडिया प्रभावित गर्ने थिति बस्दैछ।’

नेताहरु इमान्दार नभएकोले पनि राजनीतिक संस्कार नबसेको अर्यालको ठम्याइ छ। ‘क्रान्तिकारी विरासत भएका पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड ठेकेदारकै घरमा बस्नुपर्ने? मेडिकल कलेजलाई काखी च्याप्नुपर्ने?’ अर्यालले भने, ‘यस्तो पाराले सामाजिक न्याय सहितको लोकतन्त्र स्थापना हुन सक्दैन।’

Next Video

संविधान लुगा फेरे जस्तो नफेरौं: पूर्व न्यायाधीश बलराम केसी

सर्वोच्च अदालतका पूर्व न्यायाधीश बलराम केसीले संविधान लुगा फेरे जस्तो तत्कालै फेर्न नहुने बताएका छन्।

संविधान दिवसको सन्दर्भमा नागरिक न्यूजसँगको विशेष कुराकानीमा पूर्व न्यायाधीश केसीले नेपालले संविधान निर्माणकै लागि लामो समय खर्चिएको स्मरण गर्दै सो कुरा बताएका हुन्। ‘हरेक परिवर्तनलाई सम्बोधन गर्न नयाँ संविधान आवश्यक पर्दैन, संविधान संशोधन गर्दै आवश्यकता सम्बोधन गर्न सकिन्छ’ केसीले भने, ‘भारत र अमेरिकाले दर्जनौ पटक संविधान संशोधन गरेर नयाँ आवश्यकतालाई सम्बोधन गर्दै लगेका छन् र संविधानलाई लामो अवधिसम्म गतिशिल बनाएका छन्।’

नेपालको अहिलेको संविधान निकै महत्वाकांक्षी रहेकोले जनआकांक्षा अनुसार राजनीतिक नेतृत्वले काम गर्न नसक्ने उनले बताए। मुलुकको संघीय सिमाङ्कन गर्दा जग्गा प्लटिङ गरेको जस्तो गरिएको उल्लेख गर्दै केसीले अझै पनि नेता इमान्दार भइदिने हो भने मुलुक समृद्धिको बाटोमा लाग्न सक्ने बताए। उनले भने, ‘संविधान निर्दोष हुन्छ, दोष त प्रयोग गर्नेहरुको हो।’

भाग्यवश न्यायालयलाई केन्द्रीकृत प्रणालीमै राखिएकाले न्यायिक क्षेत्र सबल बन्नसक्ने बताए। तर न्यायालय र राज्यका अन्य संरचनामा गरिने नियुक्तिमा हाम्रा भन्दा पनि राम्रा मान्छे ल्याउन उनले आग्रह गरे।

यस्तो छ नेपालको संवैधानिक विकासक्रम

नेपालको संवैधानिक इतिहास २००४ बाट सुरु भएको थियो। नेपाल सरकार वैधानिक कानून, २००४ त्यति बेला बने पनि जारी हुन भने सकेन। यो नेपालको संवैधानिक इतिहासमा पहिलो लिखित संविधान हो। राणा प्रधानमन्त्री पद्यम शमशेरले मस्यौदा तयार पारे पनि जारी हुन भने सकेन।

नेपालमा पहिलो पटक जारी भएको संविधान राणा शासनको अन्य पछि हो। नेपाल अन्तिरिम शासन विधान, २००७ क्रान्तिपछि राजा त्रिभुवनबाट जारी भएको थियो। यो नै नेपालको पहिलो संविधान हो। ८ वर्षसम्म बहाल रहँदा यो विधान ७ पटक संशोधन भयो। संविधान सभाबाट संविधान बनाउने भनि पनि संविधान सभाको निर्वाचन हुन सकेन। राजा महेन्द्रले २०१४ साल माघ १० गते संविधानको स्रोत संविधानसभा नभई श्री ५ हुने घोषणा गरे। संविधान बनाउन बेलायती संविधानविद् सर आइभर जेनिङस्लाई सल्लाहकार नियुक्त गरियो। २०१५ साल फागुन १ गतेदेखि नेपाल अधिराज्यको संविधान, २०१५ लागु भयो।

राजा महेन्द्रले निर्वाचित सरकारलाई कु गरेपछि यो संविधानको अस्तित्व पनि सकियो। २०१७ पुष १ गते राजा महेन्द्रले प्रधानमन्त्री बिपी कोइरालालाई जेलमा हाल्दै सत्ता हातमा लिए। पञ्चायती संविधान बनाउनको लागि ऋषिकेश शाहको अध्यक्षतामा संविधान मस्यौदा समिति गठन भयो।

महेन्द्रले २०१९ पुस १ मा नेपालको संविधान, २०१९ जारी गरे। पञ्चायति संविधानलाई पनि जनआन्दोलनले परिवर्तन गर्‍यो। २०४६ सालको जनआन्दोलनको उपलब्धिको रुपमा नेपाल अधिराज्यको संविधान २०४७ बन्यो। विश्वनाथ प्रसाद उपाध्यायको अध्यक्षतामा ९ सदस्यीय सुझाव आयोगद्वारा मस्यौदा तयार पारिएको यो संविधान २०४७ कात्तिक २३ गते घोषणा भएको थियो।

२०५२ मा देशमा माओवादी विद्रोह सुरु भयो। २०६२ सम्म आइपुग्दा माओवादी र संसदवादी दलबीच १२ बुँदे समझदारी भयो। १२ बुँदेको जगमा जनयुद्ध २०६२, ०६३ को जनआन्दोलनले विशाल रुप लियो।

जनयुद्ध र २०६२, ०६३ को जनआन्दोलनको उपलब्धिको रुपमा अन्तरिम संविधान, २०६३ जारी भयो। यो सँगै नेपाल अधिराज्यको संविधान २०४७ खारेज भयो। यो अन्तरिम संविधान २०६३ माघ १ गते प्रतिनिधिसभाबाट जारी भएको थियो।

त्यसपछि संविधान सभाको निर्वाचन भयो। पहिलो र दोस्रो संविधान सभाले नेपालको संविधान २०७२ निर्माण गर्यो। २०७२ असोज ३ गते संविधानसभाबाट यो संविधान जारी भयो। नेपालका प्रथम राष्ट्रपति रामवरण यादवले यसको घोषणा गरेका थिए। यो संविधानसभाबाट लेखिएको नेपालको पहिलो संविधान हो।

 

यी नौ महिने शिशुलाई कसले दिने न्याय ?

    महाराजगञ्ज शिक्षण अस्पतालको २०२ नम्बर कोठा। अस्पतालले दिएको कम्मल आधा शरिरमा ओढेर सुतिरहेकी छन् एक ९ महिने बालिका। उनले लगाएको रातो टिसर्टमा सिलिक्क परेको कपाल अझै आकर्षक देखिन्छ। चिकित्सकले उपचारको क्रममा हातमा लगाइदिएको पट्टिले उनलाई केही असहज भएको छ। नाबालिकाको हँसिलो मुहारमा लागेको बादल हेर्दा मन चस्क्क हुन्छ। उनको छेवैमा बसेकी आमाको मन अशान्त छ। ९ महिनाकी उनकी छोरी न राम्रोसँग बस्न सक्छीन् न त बामे सर्न नै। दिशा गर्दा र पिसाप गर्दा रुन्छीन् मात्र।
शिशुकी आमासँग कुरा गर्न अस्पताल पुग्दा उनले भनिन्, ‘यसका काका आएका छन्। उनलाई सोध्छु।’ यस्तो घटना भएपछि तपाइलाई घरको मान्छेले गाली गरे? मेरो प्रश्न नटुङ्गीदै उनले भनिन् ‘ यसको काका यसलाइ धेरै माया गर्छन् , रातदिन रोएका रोयैछन् ।’ उनले हामीलाई मिडियाबाट आफु टाढा रहने बताए। शिशुका काकाले भने ‘तपाइलाई थाहा छ ? हाम्रो समाज मुख निर राम्रोगर्छ पिठ पछाडि कुरा काट्छ। म भोली त्यो देख्न चहँदिन। जे हुनु भयो त्यो बलत्कारीलाई प्रहरीले नसमाते पनि त्यसलाई म बाँकी राख्दीन’, उनले आक्रोस पोखे।
जसलाइ आमाको काख भन्दा परको न्यायो थाहा छैन। जसले आमा भन्दा परको संसार देखेको छैन। त्यही शिशुको हातल बलत्कारीले चुडालीदिदाँ उनको आक्रोस जायज पनि थियो। यत्तिकैमा हजुरवुवा भित्र पसे । उनले खाना लिएर आएका थिए। भदौ २८ गते उनी तिजमा माइती गएकी थिइन्। राती काखमा सुतीरहेकी छोरी हराइन्। अपरिचित व्यक्तीले छोरी लगेको थाहा पाएपछि घरमा हल्लीखल्ली मच्चियो। त्यसपछि घरमा भएका सदस्यहरु खोज्न हिडे तर अध्यारो रातमा भेट्टाएनन्। त्यस दिन घरमा पुरूष कोही थिएनन् । प्रहरी, गाँउले सबैको सहयोगमा विहान मात्रै खोलाको किनारमा दिशा गर्न गएको एकजना व्यक्तीले भेट्टाए। सबैलाइ बच्चा पाइनुको खुशी मात्र थियो। प्रहरी, प्रशासन आयो। उनीहरुले छोरी सुम्पीए तर आमाले छोरीलाइ नुहाउँदा योनीबाट रगत आएपछि मात्रै सबै झस्कीए। त्यसपछि मात्र बलत्कृत भएको थाहा पाए। कसैले सोचेको पनि थिएन यस्तो भयो होला भनेर।
‘सानो बच्चासँग यस्तो घटना पनि हुन्छ र हजुर ? यो सोच्नु पनि पाप हो । रोइरहेकोले छलछाम लाग्यो कि भनेर झारफुक गरायौ ।’  बलत्कृत शिशुका हजुरबुवाले वेलीबिस्तार लगाए । ‘प्रहरी कहाँ रिपोर्ट गर्न जाँदा उल्टै गाली गर्यो। बच्चा तपाइलाइ राम्रै बुझाएको होइन। अहिले के भयो भनेर ल्याउने?’, हजुरबाले मलिन स्वरमा भने।  ‘पछि अस्पताल लगियो। यहाँ उपचार सम्भव नभएको भन्दै चिकित्सकले काठमाडौं लैजान भने। राती ८ बजे बस भेटएनौ । २९ गते राती दुइवटा बस परिवर्तन गर्दै काठमाडौं आइपुग्यौ।’ जिल्ला देखि काठमाडौं सम्मको यात्रा बेलिविस्तार लगाए।
त्यसपछि कान्ती अस्पतालमा उनलाई भर्ना गरियो। कान्तीले केहि रिपोर्ट परीक्षण गर्न भन्दै शिक्षण अस्पतालमा पठायो। शिशुको परीक्षण गरेपछि डाक्टरले अपरेसन गर्नु पर्ने बताए। आजभोली भन्दै अहिले आएर चिकित्सकले चाँडो अस्पताल ल्याएको भए अपरेसन अहिले नै गर्न मिल्थ्यो अब १ महिना पछि भन्ने अवाफ उनीहरुलाई दिएको शिशुबा हजुरबा बताउँछन्। हजुरबुवाले सोध्दा ‘शिशुको यौनाङ्गमा भित्री घाउ भएका कारण १ महिनापछि अपरेसन हुने भन्यो ’ घर जाने तरखर गरिरहँदा उनको मनमा निकै त्रास थियो। यदी नातिनीलाइ केही भएमा कसरी कंचनपुरबाट शिशुलाइ काठमाडौं ल्याउने ?
 आर्थिक अवस्था कमजोर भएका कारणले शिशुका बुवा छोरी जन्मेपछि भारतमा काम गर्न गएका रहेछन्। उनीहरुको आर्थिक अवस्था कमजोर भएका कारण पनि काठमाडौं बसाइ महंगिएको थियो। शिक्षण अस्पतालमा गरिएको परीक्षणमा उनका काकाले बलत्कारीको रौ भेटिएको समेत बताए। बलत्कारीको डिएनए परीक्षण हुने पनि बताए। शिशुका काका अहिले कञ्चनपुर गाँजा र नशालु पदार्थ सेवनकर्ताले गर्दा झनै असुरक्षीत भएको बताउँदै थिए।
स्मरणहोस् भदौ ११ गते रौतहटको औरहीमा समेत पसलबाट ९ महिनाकी बालिकालाइ अपहरगरी बलत्कार पछि हत्या भएको थियो। अपहरणकारीको पहिचान खुलेर पनि अहिलेसम्म बलत्कारीलाई प्रहरीले पक्राउ गर्नसकेको छैन।

उराठ् लाग्दो चीन जोड्ने घाँटी

तल नेपाल–चीन सीमारेखा कोरेर बगेको भोटेकोसी नदी  । माथि डरलाग्दो चट्टाने पहाड । बीचमा छ, बिशाल छिमेकी मुलुक चीन जोड्ने अरनिको राजमार्ग । सडक कुनामा पहाड फुटाएर बनेका घरहरु चट्टानले थिचिएका छन् । नदी कटानले तानेर हुत्याएका सडक छेउका घरहरु टुक्रा–टुक्रा भएर भोटेकोसी बगरभरि यत्रतत्र छरिएका देखिन्छन् ।

यो नेपाल–चीन जोड्ने मितेरी पुलको मुखैमा रहेको लिपिङ बजार हो । माथिबाट पहाड फुटेर खसेको पहिरो र तलबाट भोटेकोसी उर्लेर भएको कटानले लिपिङ बजार क्षतविक्षत छ । २०७२ वैशाख १२ को भूकम्पमा पहिरो खसेर तहसनहस भएको भोटेकोसी गाउँपालिकाको तातोपानीमा पर्ने लिपिङ बजार बिस्तारै तंग्रिदै थियो ।

भूकम्पमा बचेका घर, होटल, पसलमा विस्तारै चहलपहल सुरु हुँदै थियो । पहिरो खसेर पुरिएको सडक पन्छाएर सवारी गुड्न थालेका थिए । नाका सञ्चालनमा ल्याउन तातोपानी भन्सार, अध्यागमन, पशु र खाद्य क्वारेन्टाइनका कार्यालय र सुरक्षा इकाइ फर्केका थिए । भूकम्पयता १४ महिना बन्द रहेको चीन नाका खुल्ने संकेत पाएपछि लिपिङ बजार बौरिने तर्खरमा थियो ।

प्रकृतिको प्रहार निर्मम् नै हुने रहेछ ! भूकम्पको एक वर्षपछि २०७३ असारमा तिब्बतको हिमताल फुटेर भोटेकोसीमा आएको बाढीले नाकामा उपद्रो मच्चायो । झण्डै तीन दर्जन घर भोटेकोसीले तान्यो । सडक छिया–छिया पारेर नदीतिरै लछा¥यो । सुन्दर नाका क्षणभरमै तहसनहस हुँदा उराठ् लाग्दो बन्यो ।

बाढीको दुई वर्ष बितिसक्दा नाकाको हालत उस्तै छ, झन् उराठ लाग्दो, एक्लै यात्रा गर्दा डरलाग्दो । सरकारले नाका सञ्चालन गर्न चीनको ध्यानाकर्षण गरारहँदा नदी कटान र पहिरो नियन्त्रणमा सिन्को भाँचिएको छैन । ‘पहिला भुँईँचालो र बाढीले आशा मा¥यो,’ एक दिन नाका बौरिने पर्खाइले थाकेका लिपिङका ५७ वर्षीय गिर्मी शेर्पाले नागरिकसँग भने, ‘अहिले सरकारले सँधैका लागि हाम्रो आशामा लात हान्यो ।’ कतै जाने ठाउँ नभएपछि खण्डहर नाकामा त्रासै–त्रासमा थुनिएर बस्न बाध्य हुनु परेको सुनाए ।

भूकम्प र बाढीले क्षतिग्रस्त चीनतिरका सडक, बजार लगायत संरचना निर्माणले द्रुत गति लिइरहे पनि नेपालतर्फ भने प्रयाससम्म थालिएको छैन । सडक किनारका अझै केही घर कटानमा परेर बग्न तयार अवस्थामा छन् । चट्टाने पहिरोले किचेका घरहरु पहिलेकै अवस्थामा छन् । नेपालतर्फको भू–भाग भोटेकोसीतिर लच्किएको छ । बचेका सडकमा लेउ उम्रिएको छ, कतै चट्टान थुप्रिएको छ । केही संख्याका सग्ला घर र खण्डहरमा झाडी उम्रिएको छ ।

‘एक्लै हिँडडुल गर्न दिउँसै पनि डर लाग्छ,’ बन्द तातोपानी भन्सार गेटमा सीमा सरक्षा दिइरहेका सशस्त्र प्रहरीका एक जवानले भने ।  उनले हिँडडुल गर्न र बस्न जोखिम रहेकाले सुरक्षाकर्मीकै सुरक्षा नभएको बताए । राजमार्गको तातोपानी धारासम्म जसोतसो सवारी साधन चलेपनि त्यमाथि झण्डै पाँच किलोमिटर दुरीको लिपिङसम्म सडक नै छैन ।

ठाउँ–ठाउँमा सडक ट्रयाक टुटेको छ । त्यहाँ आवतजावत गर्न काठ र फल्याक बिछ्याइएको छ । अनगिन्ती पहिरो छन्, सडममा थुप्रिएका । कोदारीमा झण्डै ५ सय मिटर सडक भोटेकोसीमा बगेर ट्रयाक हराएको छ । त्यति नै मिटर माथिदेखि घर, संरचना भोटेकोसीतिर बग्दै गरेका देखिन्छन् ।

स्थानीय भक्तबहादुर नेपालीले सडक अवरुद्ध हुँदा लिपिङ बजार एक्लिएको बताए । हिँडडुल गर्न, बालबालिका विद्यालय आउ–जाउ गनर्, किनमेलका लागि बजार झर्न र बिरामी पर्दा स्वास्थ्य संस्था जान समस्या रहेको उनले सुनाए । ‘सरकारले उपेक्षा गर्दा नाका २०३० सालतिर फर्केको छ,’ स्थायी घर बाह्रविसे भएपनि नाका व्यापार गरी उतै बसोबास गर्दै आएका उनले भने । दुःखले आर्जन गरी उनले लिपिङमा बनाएको घरमा चट्टान थुप्रिएको छ ।

चीनसँग घाँटी जोडेको लिपिङमा सरकारको उपस्थितिको रुपमा सशस्त्र प्रहरी मात्र छन् । भन्सार, अध्यागमन, पशु, खाद्य क्वारेन्टाइन कार्यालय बन्द छन् । बाढी पहिरोबाट बचेको भन्सार र अध्यागमन कार्यालयमा ताला झुन्डिएको छ । नेपाल–चीन व्यापार सम्बन्ध जोड्ने पहिलो र सबैभन्दा चल्तिको नाकाको मुखैमा रहेको लिपिङ बजारको भूकम्प अघिको चहलपहल र अहिलेको उदेकलाग्दो अवस्थाबारे स्थानीय नोगेन शेर्पा भन्छन्, ‘चीन नाकाले दिएको लिपिङको खुसी प्राकृतिक प्रकोपले खोसेर लग्यो ।’

भूकम्प र बाढीले लेखेटिएका स्थानीय फर्केका छैनन् । मजदुरी पाउने लोभले जोखिम मोलेर लिपिङको बचेका घरमा चार परिवार भाडामा बस्छन् । एक किमी तलको कोदारी बजारमा झण्डै ५० मजदुर बसोबास गर्छन् । उनीहरु सडक अवरुद्ध रहेकाले नाका आसपासका स्थानीयको रसद्पानी ओसार्ने काम गर्छन् ।

केही सय रुपैयाँ कमाइ हुने आशमा जोमिख मोलेर बसेका उनीहरु बर्खामा मात्र होइन अन्य समयमा पनि पानी पर्दा र साँझ पर्दा त्रासले कहालिन्छन् । ‘साढे तीन वर्षदेखि त्रासै–त्रासमा बाँचिरहेका छौँ,’ तीन जनाको परिवारसहित लिपिङको भाडाको घरमा बस्दै आएका ५७ वर्षीय पासाङथिलेन शेर्पा भने । भूकम्पले आफ्नो घर भत्काएपछि उनको परिवार भाडाको घरमा बस्दै आएको हो ।

तातोपानी बजारमा खाद्यन्न पाइने भए पनि महंगीले छोइनसक्नु छ । सडक अवरुद्ध हुँदा भरियामार्फत बोकाएर जंघार घुम्दै ल्याएको सामग्री बर्खामा त झन् किनिनसक्नु हुन्छ । कोदारीमाथि चौकीडाँडामा स्थानीयको बाक्लो बस्ती छ । भक्तबहादुरका अनुसार नाका पुगेको एक सिलिन्डर ग्याँसलाई २ हजार र एक बोरा चामलको १ हजार ५ सय रुपैयाँसम्म तिर्नु पर्छ ।

‘भनेजति तिर्न तयार हुँदा पनि कहिले त पाईँदैन,’ उनले दुःखेसो पोखे । मितेरी पुल बन्द छ । पुलको चीनतर्फको मुखमा चिनियाँ सुरक्षकर्मीले सुरक्षा दिइरहेका छन् । रात बिताउन खासा बजार पुग्ने उनीहरु कहिलेकाँकी सीमावासीलाई चामल लगायत खाद्यन्न निशुल्क पठाउँछन् ।

 

हत्या हुनुअघि रोशनी बमसँग निर्मलाको यस्तो थियो सम्बन्ध

बलात्कारपछि हत्या भएको कंचनपुरकी १३ वर्षे बालिका निर्मला पन्त र रोशनी बमबीच राम्रो सम्बन्ध रहेको निर्मलाकी आम दुर्गा देवी पन्तले खुलासा गरेकी छिन् । साउन १० गते साथी रोशनीको घर जाँदा हराएकी निर्मलाको शव भोलिपल्ट बिहान घरबाट केही टाढाको उखुबारीमा भेटिएको थियो ।
बर्खे बिदापछि रोशनी बारम्बार आफ्नो घर आउने गरेको र आमा दुर्गासँग निर्मलालाइ डान्स सिक्न आफ्नो घर पठाउन पटक पटक आग्रह गर्ने गरेको दुर्गाको भनाइ छ । निर्मला हराएको दिन रोशनी राम्रैसँग बोलेपनि उनकी दिदी बबिता बम निकै जोडले कराएको दुर्गाको आरोप छ ।

मान्दिन भन्नेलाई कानुनी कारवाही गर्छौ: कानुन मन्त्री ढकाल

कानुन न्याय तथा संसदीय मामिला मन्त्री भानुभक्त ढकालले कानुन मान्दिन भन्नेलाई कारवाही गर्ने चेतावनी दिएका छन्। सोमबार कानुन मन्त्रालयमा आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा मन्त्री ढकालले कानुन मान्दिन भन्नेलाई प्रचलित कानुनअनुसार कारवाही गर्ने स्पष्ट पारेका हुन्। भर्खरै संसदबाट पारित अनिवार्य तथा निःशुल्क शिक्षा सम्बन्धी विधेयकमा संशोधनको माग गर्दै विद्यालय बन्द गरेर आन्दोलनमा उत्रिने निजी तथा आवासीय विद्यालय अर्गनाइजेशन (प्याब्सन) को घोषणापछि मन्त्री ढकालको जवाफ आएको हो। ‘यदि कसैले कानुन मान्दिन भन्छ भने भएका कानुनअनुसार नै कारवाही हुन्छ’, उनले भने, ‘प्याब्सनले आन्दोलन गर्यो, नयाँ ऐन मान्दिन भन्यो भने कानुनी कारवाही गर्छाैं।’ मौलिक हकको कार्यान्वयनका सन्दर्भमा जानकारी दिन आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा मन्त्री ढकालले न्यायाधिशको सम्पत्ति विवरण गोप्य नराखिने तर तत्कालै सार्वजनिक नगरिने आशय व्यक्त गरे। ‘न्यायाधीशको सम्पत्ति विवरण सम्बन्धमा पछिल्ला कानुनले पनि थप पारदर्शी बनाउने व्यवस्था गरेको छ। अहिले नै सार्वजनिक त हुँदैन तर गोप्य रहँदैन्’, उनले भने। मन्त्री ढकालले स्थानीय तह, प्रदेश र संघबीच साझा अधिकार छुट्याउन कानुन ल्याउने जानकारी दिए।

कसले सुन्ने एसिड छ्यापिएका किशोरीको रोदन

रातको १२ बजे एक्कासी आमा, ढोका खोल भन्ने आवाज आयो । ३ महिने शिशु लिएर सुतिरहेकी पर्शिला दास भर्खर निदाएकी थिइन । उठेर हतार हतार छोरीहरु सुतेको कोठामा पुगिन ।
दुवै छोरीहरु ढोका छेउमा ‘पोल्यो, आथ्था आथ्था भन्दै छ्ट्पटाई रहेका थिए । आमा पुग्न साथ दुवै छोरीले आमालाई अँगालो हालेर रुन थाले,पर्र्शीला पनि आत्तीइन सँगै रुन थालिन अनि चिच्याउन पनि ।
हल्ला खल्ला सुनेर मध्यरातमा गाउँले भेला भए, अनि बल्ल थाहा भयो दुइ दिदी बहिनीको शरीरमा त तेजाब छ्यापिएको रहेछ ।
गाउँलेले नै पानिले एसिड पखालीदिए । नजिकैको कलमा नुहाइदिए तर जलन कम भएन ।

पर्शिलाका श्रीमान् करीब ७ मिनेट पर चन्द्रनिगाहपुरमा पुल हाउस संचालन गर्छन । भोलिपल्ट हरितालिका तीजको ब्रत थियो । साँझ जेठी छोरी सम्झनाले नै बनाएको खाना खाएर सबैजना सुतेका थिए । बाबु जादवलाल भने करिब एक महिना यता सुरु गरेको पुल हाउसमै सुत्छन,त्यस साँझ उनले१२ बर्षको छोरो पनि सँगै लिएर गएका थिए ।

पर्शिला दासको ढेड बर्ष अघि मात्रै जादवलाल दाससँग बिवाह भएको हो। उनका सन्तान भने ४ जना ।
सबै आफ्नै कोखका भने होइनन् । जेठी सौताका ३ र आफु पट्टिको एक सन्तान ।
जादवलालले करिब दुइ बर्ष अघि आफ्नी जेठी श्रीमतीसँग सम्बन्ध बिच्छेद गरे । त्यसपछि अरु सन्तान पनि पर्शिलाकै रेखदेखमा हुर्कंदै छन ।

गाउँले आएपछि उनले पति जादवलाललाई फोन गरिन, करीब पाँच मिनेटमा बाबु छोरा दगुर्दै आइपुगे ।

पर्शिलाले दुवै छोरीको कपडा फेरिदिइन् । जेठी सम्झनाको त कपडा सबै डढिसकेको थियो । दुवै छोरीलाई सुतीको सल लगाइदिन ।
पति जादावलालले घर छिमेकबाट स्कुटर लिएर आए ।
उनले चन्द्रनिगाहपुरमा एम्बुलेन्सका लागि फोन नगरेका त हैनन, तर त्यसदिन दुर्भाग्य तीनवटै एम्बुलेन्स ब्यस्त थिए ।

एउटै स्कुटरमा बाबु, कान्छी छोरी सुस्मिता,जेठी सम्झना र दुइ दिदीलाई थाम्न १२ बर्षीय भाइ पछाडी बसे । करिब १ बजे उनीहरु चन्द्रनिगाहपुरको अस्पताल पुगे तर त्यहाँ उपचार सम्भव भएन ।

पर्शिला काखे नानी च्यापेर केहि समयपछि अस्पताल आइपुगिन । अस्पतालमा उनी आफै दुई पटक ढलिन ।
सम्झना पीडा खप्न नसकेर पोल्यो पोल्यो मात्र भनिरहेकी थिइन्, बहिनी सुस्मिता भने कहिले दीदी त कहिले कान्छी आमा पुकार्दै चिच्याई रहेकी थिइन ।

त्यसै रात बिहानको करिब तीन बजे दुई छोरीलाई बाबु र छिमेकीले काठमाडौं लिएर आए ।
बाबु जादवलाललाई छोरीहरुको उपचार कहाँ गर्ने केहि अत्तो थिएन । तर गाउँले एकजना दाइले फोनमा किर्तिपुर अस्पताल लैजान सुझाए पछि करीब दश बजे अस्पताल आइपुगे ।

पर्शिला भने दुई सन्तान लिएर घर फर्किइन । उनी बाँकी समय निदाउन सकिनन् न त अर्को दिन दिनभर केहि खान सकिन् । गाउँमा अरु महिलाले तीजको ब्रतले खाली पेट बसिरहँदा पर्शिला भने छोरीहरुको पीडा सम्झेर भोकै बसिन ।

अहिले पर्शिला पनि काठमाडौं आइपुगेकी छिन । तर पीडा घटेको छैन ।
कान्छी छोरी सुस्मिताको अवस्था सामान्य बन्दै गए पनि जेठी सम्झनाको अवस्था गम्भीर छ । उपचारमा रहेका डा.सुरेन्द्र बस्नेतका अनुसार दिदीको शरीरमा करिव ४० प्रतिशत एसिडको जलन भएकाले निकै जटिल रहेको छ भने बहिनीको भने ४ प्रतिशत मात्रै भएकाले सुधारोन्मुख रहेको छ ।
उनले भने, ’एसिडको असर कति हुन्छ भन्ने कुरा एसिडको मात्रा सँगै त्यो शरीरमा कति भित्रसम्म प्रवेश गरेको छ भन्ने हो, सम्झनाको शरीरको ३५ प्रतिशत भन्दा बढी भाग नराम्ररी बिग्रेको छ ।’

पर्शिला अहिले छोरीहरुले आफु सुत्केरी हुँदा गरेको स्याहार सम्झेर घरि घरि भावुक बन्छिन् । उनलाई दुवै छोरी ठिक भएको हेर्न र पुरानै दिनचर्यामा फर्कने रहर छ ।
तर उनको त्यो आशामा तुषारापात गरिबीले गरिरहेको उनी सुनाउँछिन । अहिले छोरीहरुको उपचार गर्न उनीहरु सँग पैसा छैन न त आयको कुनै श्रोत छ ।
केहि दिनमै सम्झना र सुस्मिताकी आमा विदेशबाट फर्कने बिषयमा जिज्ञाशा राख्दा उनले भनिन ‘खै आउने कुरा त सुनेकी हँु, तर उ आएर पनि छोरीहरुको अवस्था के सुध्रेला र ? मलाई अरु सँग हैन मेरा पूmुल जस्ता छोरीहरु सँग मात्र सरोकार छ । उनलाई त देखेकै छैन,तर मलाई हरेक दिन दःुख सुखमा साथ दिने छोरीहरुको माया औधी लाग्छ ।’

विवादित हुँदा पनि युवामाझ किन लोकप्रिय छ गोर्खा भर्ती ?

बेलायती सेना र त्यस अन्तर्गतको सिंगापुर पुलिसका लागि केन्द्रीय अथवा अन्तिम छनोट प्रक्रिया आउँदो जनवरीदेखि पोखरामा सुरु हुँदैछ। सन् २०१९ का लागि करिब ४०० पदको लागि झन्डै दश हजार नेपाली युवा बेलायती सेनाका लागि भिडिरहेका छन्। अन्तिम छ्नोटअघि प्रतिस्पर्धीहरुले धरान र पोखरामा हुँदै गरेको क्षेत्रीय छनोटमा नाम निकाल्न पर्ने हुन्छ।
थोरै पदका लागि धेरै आकांक्षी हुने हुँदा बेलायती सेनामा भर्ती हुन निकै गाह्रो छ। प्रत्येक १०० प्रतिस्पर्धीबाट ४ जना मात्र छानिन्छ्न। शारीरिक, मानसिक र बौद्धिक रूपमा आफूलार्इ अब्बल प्रमाणित गर्नुपर्ने हुँदा प्रतिस्पर्धीहरु कति आफै कति ट्रेनिङ सेन्टरको सहरा लिएर प्रशिक्षण गर्ने गर्छन्।
कुनै समय बाध्यता र अप्ठ्यारोबीच सुरु भएको गोर्खा भर्ती धेरैका लागि आज रहर र समाजिक प्रतिष्ठाको विषय बनेको छ।
विवादित भएर पनि गोर्खा भर्ती युवामाझ किन यति लोकप्रिय छ त ? नागरिक ३६० को यस शृंखलामा हामी गोर्खा भर्तीसँग जोडिएका विभिन्न पाटोमा रहेर चर्चा गर्दैछौं।
Gorkha Recruitment Explained
Like Sujan Sinjali Magar, around ten thousands Nepali youths are in a race to be British Army, fighting to secure a place in around four hundred vacancies announced by British Army for 2019 intake. The central selection or final selection for British Army’s regular infantry and Singapore Police is starting in Pokhara from January. Only those selected from regional selection process being held in Dharan and Pokhara will be chosen for the final selection.  Youths from all districts except Kathmandu, Bhaktapur and Lalitpur can participate in the central selection process.

It’s very challenging to secure a place in the British Army because of a high number of aspirants compared to low vacancies. Out of every 100 aspirants contesting this year, only four make to the final list.
Since the candidates are required to prove them at the physical, mental, intellectual level, most aspirants go through rigorous training on their own efforts or through training centres.
Gurkha recruitment, despite its questionable legacy, has not become a matter of passion and pride for many youths like Sujan who got inspiration to contest in the British Army from his grandfather.
The Gurkha recruitment is popular for more than one reason.  Among other things, youths are attracted to join British Gurkha due to its fair & transparent selection process, good perks and facilities, and residency opportunity provided to the family. Gurkha soldiers are now eligible to take their families to the United Kingdom, something they were denied until a few years back.
Despite growing popularity among youths, the Gurkha recruitment has long divided public opinion with some calling the government to bar its youths from joining the army of a foreign government.
In a report, a high-level panel of Nepal Communist Party (NCP) led by party standing committee member Bamdev Gautam has recommended the government to stop sending Nepalis youths from joining British and Indian Army.
 Why is Gurkha recruitment controversial among a section of Nepali society despite the fact that it continues to gain popularity among youngsters?
We have to look into the history of British Gurkha to find its answer.
Nepali youths started joining the then East India Company defeated Gorkha empire in a long war, which ended with signing in of Sugauli treaty on 1 December 1815. Though Nepal lost nearly two-thirds of its land, British were highly impressed with the martial skills of Nepali soldiers so much so that they proposed to hire Nepalis under their regular British Army.
Although Gurkha soldiers were initially meant to serve the United Kingdom, the Gorkha regiments were divided between India and Britain after the former gained independence from the British Empire.  Currently, there are around 3000 Nepalis in the British Army, while the Indian Army boasts around 40,000 Nepali soldiers.
Those against Gorkha recruitment have long accused the host government of using Nepali soldiers as mercenaries. They claim that Nepali youths were used as a barricade to protect their own citizens in various wars including the First and Second World War. Thousands of Nepalis had fought for the British Empire in the First World War and the Second World War.
Exact data are hard to come by, unofficial estimates show that tens of thousands of Nepalis were killed during the two wars.
Regardless of calls to stop Nepali youths from joining foreign armies, the Gurkha recruitment is certain to remain for sometimes. The British government, which has downsized Gurkha regiment in the recent years, has clarified that there was no plan to shut down the historic regiment. A recent decision of the British government to recruit Nepali women from 2020 intake has reinforced this stance.
Much depends on the decision Nepal take.  So, what actually will Nepal do? Rhetoric aside, it’s hard for any government to justify the shutting down of Gurkha recruitment. Such a move will not only draw public ire but Nepal will also lose billions of foreign currencies that Gurkha soldiers bring home each year. It should not be forgotten that Nepal exports over 500,000 youths to the Gulf and Malaysia.

How will the government justify the closing of Gurkha recruitment when hundreds of people are taking jobs in Malaysia and the Gulf for petty returns? The answer is not that easy to tell.

Escobar junior says he struggles to keep away from his dad Pablo’s shadow

KATHMANDU, Sept 16: As a child, he had it all: a loving dad, a kind mom, happy childhood, mind-boggling wealth and a vast expanse of imperial residence, the Hacienda Nápoles.

My father was not a hero…there is a lot to learn from the past and from his story. — Sebastian Marroquín, son of Colombian drug lord Pablo Escobar

The Hacienda Nápoles covered 20 square kilometers of posh area in Puerto Triunfo, Antioquia Department, in Columbia. Inside the residential premises were a private zoo with many exotic residents: including antelope, elephants, giraffes, hippos, ostriches, ponies and numerous species of birds, a private airport, a sculpture park, kart-racing track and a large collection of vintage and luxury cars and motorbikes.

(Read full story here:  https://myrepublica.nagariknetwork.com/news/running-from-dad-s-shadow/)

किन रुख नकाटी बन्दैन निजगढ विमानस्थल ?

काठमाडौं– नागरिक उड्ययन प्राधिकरणका निर्देशक प्रदीप अधिकारीले निजगढ अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल निर्माण गर्नुको विकल्प नभएको बताएका छन्। उनले यो विमानस्थलका लागि बाराजतिको उपयुक्त ठाउँ अरु कहीँ नभएको पनि बताए।

‘नेपालको टेरिटोरीमा चुरेभन्दा दक्षिण, बोर्डरबाट उत्तर तराईतिर यो लेभलको एयरपोर्ट बनाउन सक्ने ठाउँ अन्त कतै छैन्’, उनले भने, ‘भौगलिक हिसाबले उपयुक्त छ, एयर स्पेसको हिसाबले पनि उपयुक्त ठाउँमा र राजधानीको नजिकको हिसाबले पनि असाध्यै करेक्ट ठाउँमा छ।’

विमानस्थल अहिलेको आवश्यकता रहेकोले स्थान परिवर्तन हुनै नसक्ने स्पष्ट पार्दै उनले यद्यपी इआइएका केही बुँदामा त्रुटि रहेको बताउँदै त्यसलाई सच्याइने बताए।

विश्वमा सन् २०१७ मा ४ अर्ब १० करोड यात्रा गरेको र यसमध्ये एसिया प्यासिफिक क्षेत्रमा १ अर्ब ५० करोड रहेको भन्दै अबको १० वर्षमा २ अर्ब पुग्ने तथा त्यसका लागि भारत र चीन विशाल जनसंख्या भएको देशको बीचमा रहेको नेपालले अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल अनिवार्य रुपमा बनाउनुपर्ने उनको भनाई छ।

‘नेपालको जनसंख्या वृद्धि ९ देखि १० प्रतिशतको हाराहारीमा छ। यो वृद्धि र यात्रु वृद्धिले हामी के भन्न सक्छौं भने अर्काे अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल नभई नहुने भन्ने निष्कर्षमा हामी पुगेका छौं। यो बनाउनुपर्छ त्यही ठाउँमा’, निर्देशक अधिकारीले भने। फास्ट ट्रयाकले राजधानी र तराई जोड्ने भएका कारणले पनि निजगढको विकल्प नभएको उनले जिकिर गरे।

‘अहिले हामीसँग भएको काठमाडौं, पोखरा, भैरहवा विमानस्थल भुगोलअनुसार उपयुक्त विमानस्थल होइनन्। त्रिभुवन विमानस्थलमा पनि चार तत्व पुगेको छैन्’ निर्देशक अधिकारीले प्रष्ट्याए, ‘किनभने हामीले मान्नुपर्ने नियम कानुन स्ट्यान्डर र रिकुमेन्डेसन, सिभिलाइजेसन, अर्गनाइजेसन हो। त्यो आइक्यापले निर्धारण गरेको सबै मापदण्ड, स्ट्यान्डर र रिकुमेन्डेसन फुलफिल गर्न निजगढ जतिको उपयुक्त ठाउँ अरु कुनै छैन्। त्यसको लागि पनि हामीले यो दोस्रो अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल बनाउनैपर्छ।’

विदेशमा पनि विमानस्थल बनाउँदा रुख काटिने गरेको भन्दै उनले भने, ‘संसारभरी एयरपोर्ट बन्ने भनेकै कि रुख काटेर हो कि समुद्र पुरेर हो।’ ‘अहिले टर्कीको इस्तानबुलमा एयरपोर्ट बन्दैछ, त्यहाँ पनि २५ लाख रुख काटेको छ’, उनले उदाहरण दिँदै थपे, ‘६ लाख रुख चाँही साच्चै काट्यो, बाँकी जिओटी गरेर अन्यत्र लगेको छ।’

उनले निजगढ विमानस्थल निर्माणका क्रममा अहिले नै २४ लाख रुख नकाटिने स्पष्ट पार्दै एयरफोर्समा पर्ने रुखहरु काटिन लागेको जानकारी गराए। ‘८ हजार हेक्टरको २४ लाख रुख अहिले हामी काट्ने होइन। ८ हजार हेक्टर भनेको विमानस्थल क्षेत्र मात्रै हो। विमानस्थल क्षेत्र भनेको सिंगल रनवे (फर्स्ट फेजको), टर्नेल विल्डिङ, अरु सञ्चार सामग्रीहरु छन्। तर एयरफोर्सको रुखहरु त काट्नुपर्यो नी। एयरफोर्समा पर्ने रुखहरु त काट्नै पर्छ’, उनले भने।

रुख काट्न हतार भएको कुरालाई अस्वीकार गर्दै भने, ‘रुख काट्न हतार गरेको होइन, नेपाली सेनासँग हाम्रो सम्झौता भएको डेढ/दुई वर्ष भइसक्यो।’

Nepal’s first-ever National Economic Census

Nepal carried out its first National Economic Census.This comes 107 years after the country’s first population census. Get to know about its findings in less than two minutes.